کتاب میرایی

شگفت‌آور نیست که آخرین کتاب گراس، برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، یک مجموعه شعر باشد. هرچند گونتر گراس (Gunter Grass) بی‌تردید بیش‌تر برای رمان‌هایش، و بیش از همه، برای نخستین رمانش، یعنی طبل حلبی، معروف است، اما گویا او خود را همیشه بیش‌تر شاعر پنداشته تا نویسنده. چند سال پیش بود که اعلام کرد به‌دلیل بالا بودن سن دیگر روی هیچ رمانی کار نخواهد کرد، زیرا نوشتن رمان دست‌کم سه تا چهار سال زمان می‌برد. او که کار نوشتن را با شعر شروع کرده بود حالا فعالیت ادبی خود را هم با شعر به اتمام می‌رساند، آن هم به گویش زادگاهش. اما این تنها به‌معنی یک بازگشت نیست، و اگر هم باشد بیش‌تر بازگشتی است به آینده، به مرگی که چشم‌به‌راه است. گراس در کتاب میرایی (Vonne Endlichkait) وضعیت دردناک بدن مردی پیرسال را با چاشنی طنز به تصویر می‌کشد. به‌گونه‌ای که خواننده در می‌یابد او هرچند از میرایی انسانی خود بسی آگاه‌ست، اما در عین حال با نوشتن درباره‌ی همان میرایی، تا حدودی بر آن است تا بر مهمان ناخوانده، یعنی مرگ، غلبه ‌یابد.

این موضوع در شعرِ «جایی و چیزی که در آن خواهیم آرمید» به‌خوبی بیان می‌شود. گراس و همسرش از نجارشان می‌خواهند تا تابوتی برای هر یک بسازد. پس از گزینش چوب و شکل تابوت، آن‌ها در گورستان نیز مکان آرامگاه خود و حتی گیاهانی که مایلند بر روی قبرشان کاشته شود را انتخاب می‌کنند. وقتی نجار تابوت‌ها را تحویل می‌دهد و به زیرزمین خانه‌ برده می‌شوند، آن‌ها برای آزمایش درون تابوت‌ها دراز می‌کشند. چنان‌که از این کردار بر می‌آید، گراس نه فقط از مرگش بلکه حتی از امور مربوط به پس از آن نیز هیچ چشم‌پوشی نکرده است.