شب یلدا یا همان شب چله دقیقا چه مفهومی دارد؟؟

شب یلدا چیست؟

چند روز دیگر شب یلدا یا همان شب چله است، شب یلدا آخرین شب فصل پاییز است یعنی مصادف شده با 30 آذر و بلندترین شب سال؛که فارسی زبانان از قدیم الایام آن را بسیار گرامی میدارند و دور هم جمع میشوند و اغلب در این دورهمی ها مسن تر ها نیز حضور دارند و همگی در کنار هم به جشن و سُرور میپردازند.

مواردی که قص داریم در این مقاله مورد بررسی قرار دهیم:

تاریخچه شب چله

معنی یلدا ؟

در شب یلدا چه اتفاقاتی می افتد ؟

آداب و رسوم شب یلدا چیست ؟

مراسم شب یلدا چگونه برگزار میشود ؟

خوراکی های شب یلدا چیست ؟

میوه های مخصوص شب یلدا چیست ؟

غذای مخصو شب یلدا چیست ؟

تاریخچه شب یلدا:

عقبه و پیشینه شب یلدا به زمانهای گذشته برمیگردد ولی دقیقا مشخص نیست قدمت آن به چه زمانی تعلق دارد بسیاری از باستان شناسان شش تا هفت هزار سال پیش را برای تاریخ شب یلدا مطرح کرده اند.

ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ را به استناد گرفته اند چرا که نقوش حیوانی ماه های ایرانی همچون عقرب و قوچ داخل این ظرف ها هک شده اند البته ناگفته نماند نقوش کشفیات باستان شناسی و کتیبه ها نادرند ولی باستان شناسان بر این باورند که تا 7000 سال پیش نیز میتوان آیین مربوط به شب یلدا را رصد و مطالعه کرد.

اما چیزی که به عنوان تاریخچه شب چله به رسمیت شناخته شده است به 500 سال پیش از میلاد برمیگردد و تاریخ وارد شدن آن به تقویم رسمی ایرانیان باستان به دوران داریوش یکم مربوط می شود.

معنی یلدا:

کلمه یلدا برگرفته شده از واژهٔ سریانی ܝܠܕܐ به معنای «زایش» و «تولد» است.ایرانیان باستان نیز به این باور بودند که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید روزها بلندتر می‌شود تا تابش نور ایزدی افزایش می‌یابد و به این ترتیب تا آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر و خورشیدی نامیدند و به این دلیل دهمین ماه سال دی نام گرفت که ماه تولد خورشید است.

در شب یلدا چه اتفاقاتی می افتد؟

در این جشن باستانی، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود. یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود. واژه «چلّه» نیز برگرفته از چهل و مخفف «چهله» و صرفاً نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزاماً چهل روزه) است.

آداب و رسوم شب یلدا:

براساس سنت های دیرینه ی ایرانی ها در اولین روز ماه دی ماه، شاهان ایرانی هم به فعالیت هایی میپرداختند که به خودی خود بسیار جالب بوده برای مثال تاج و تخت شاهی را کنار گذاشته و با لباسی سپید به سمت دشت یا صحرایی میرفتند و بر روی فرش سفیدی می نشستند و همه کسانی که در طول سال به نحوی در کاخ شاهنشاهی به خدمت میپرداختند؛ آن روز در سطح شهر آزاد میکردند تا آن روز را مانند دیگران زندگی کنند.

امروزه جشن شب یلدا توسط ایرانیان با شب نشینی اقوام و خانواده ها در کنار بزرگتران و ریش سفیدان فامیل برگزار میشود، در این جشن اعضای خانواده دور هم جمع شده و افراد مسن خانواده شروع به تعریف کردن خاطرات و قصه های قدیمی می کنند و در این حین کوچک ترها نیز به خوردن هندوانه، آجیل، انار و شیرینی و میوه های مختلف میپردازند و از این کنار هم بودن لذت میبرند.

مراسم شب یلدا چگونه برگزار میشود؟

آتش روشن کردن در شب چله

آتش روشن کردن در گذشته نماد روشنایی و خورشید بود و همچنین بعضی ها آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن میشناختند از این رو برای فراری دادن تاریکی ها و قوای اهریمن آتش روشن می کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.

فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا

شاهنامه خوانی و تفال بر دیوان حافظ در شب های یلدا یکی دیگر از برنامه های ایرانیان می باشد و از گذشته مرسوم بوده است چنانچه برای تفآل زدن به حافظ مخاطب مورد نظر نیت می کند و بزرگ مجلس که قرار است فال بگیرد از او می خواهد این جمله را با خود تکرار کند:ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی…

و سپس دیوان را باز کرده و غزل بالای صفحه ،سمت راست را خوانده چراکه جواب تفآل می باشد اگر با وسط غزل مواجه شدند فال باید از ابتدای غزل یعنی صفحه پشت خوانده شود.پس از اینکه غزل خوانده شد آن را تفسیر می کنند .چنانچه فال با محتوای مثبت از آب در آمد یعنی فال خوب است اما اگر منفی بود یعنی بد است البته نا گفته نماند تمامی غزلیات حافظ محتوایی روحیه بخش و عاشقانه دارند. 

و همچنین شاهنامه خوانی جزء جدایی ناپذیرترین برنامه های شب یلدا می باشد که از دیرباز رایج می بوده است، شاهنامه ها اگر با شیوه نقالی خوانده شود جذابیتش صد چندان می شود اما کار هر شخصی نیست و باید روی خواندنش شخص مورد نظر تمرین فراوانی انجام دهد،شانس بزرگی هست که در خانواده تان چنین شخصی را داشته باشید.

خوراکی های شب یلدا

میوه ها و تنقلات شب یلدا:

۱– هندوانه

بااینکه هندوانه یک میوه تابستانی و یادآور گرمای تابستان و حرارت به شمار میرود یکی از خوراکی های اصلی شب یلداست. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، هیچ گونه بیماری نمیگیرید و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین‌های A و B و C است، مطابقت دارد. هندوانه همچنین بهترین منبع بتاکاروتن و لیکوپن است که از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی هستند و از بروز سرطان‌ جلوگیری می‌کنند و از همه مهمتر ازآنجایی‌ که ۹۰ درصد بافت هندوانه از آب تشکیل‌شده است، برای رفع عطش و شادابی پوست و برای جلوگیری و دفع سنگ کلیه نیز بسیار مفید است.

۲– انار

از زیباترین و اصلی‌ترین خوراکی های شب چله انار است. این میوه در سفره شب چله نماد شادی و زایش است، انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به‌عنوان میوه‌ای خون‌ساز یاد می‌شود و نوشیدن آب انار به افراد ضعیف توصیه می‌شود چراکه سرشار از آهن است و درنتیجه موجب افزایش انرژی و خون‌سازی در بدن فرد می‌شود؛ همچنین انار سبب تقویت سیستم ایمنی بدن نیز میگردد.

۳– آجیل

آجیل و تنقلات یکی از خوراکی های شب چله است که با شب‌نشینی طولانی شب چله هماهنگی دارد، آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق است. آجیل سنتی نیز شامل ‌تخمه آفتاب‌گردان، گندم بوداده، نخود برشته، شاهدانه، برنجک، تخمه هندوانه و کدو، بادام، پسته، فندق، گردو، کشمش و مویز، انجیر و توت خشک و… می باشد.

۴– لبو:

ریشه چغندر پخته‌شده لبو نام دارد که جایگاه بسیار ویژه‌ای در میان خوراکی های شب یلدای ایرانیان بازکرده است و طرفداران خاص خود را هم دارد؛ لبو در شب‌های سرد زمستان بسیار مطبوع بوده و دارای خواصی چون شستشوی معده برخوردار می‌باشد. همچنین دارای مقادیری مواد مغذی و ترکیبات مؤثر فولات، کلسیم، منگنز، پتاسیم، آهن، بتانین، اسیدمالونیک و فیبر است.

غذاهای شب یلدا:

1- انار پلو:

برای تهیه انار پلو به انار دانه شده، خلال پسته، گشنیز تازه خرد شده، پودر تخم گشنیز، کشمش پلویی و زعفران احتیاج دارید. اغلب این غذا در کنار مرغ سرو میشود و طرز تهیه این غذا هم بسیار ساده است؛ از طرفی اگر در شهر شما غذای خاصی برای این شب پخت نمی‌شود و می‌خواهید یک غذای برنجی درست کنید؛ انارپلو پیشنهاد ما به شماست.

2- خورشت انار:

برای تهیه خورشت مسمای انار به مرغ، پیاز، اناردانه شده، رب گوجه و انار و زعفران احتیاج دارید. پیازها را خرد کرده و همراه با مرغ تفت دهید. سپس انارهای دانه شده را همراه با رب گوجه و زعفران به پیاز و مرغ اضافه کرده و می‌گذاریم تا ۴۵ دقیقه کاملا جا بیفتد. بعد از اینکه کاملا جا افتاد، رب انار را اضافه می‌کنیم. این خورشت یکی از محبوب ترین غذاهاست برای این شب که در اقوام مختلف مورد استقبال قرار میگیرد.

3- خوراک انار و بادمجان:

برای این شب می‌توانید خوراک انار و بادمجان را هم امتحان کنید. این خوراک با دانه انار، بادمجان سرخ شده، رب انار، آب جوش، نمک، لواشک، سرکه، پیاز داغ، روغن کنجد و گردوی خشک شده تهیه می‌شود. ابتدا بادمجان‌های سرخ شده بدون پوست را همراه با روغن کنجد، آب جوش و رب انار به مدت ۵ دقیقه پخته و نمک، سرکه و پیاز داغ را اضافه کرده، می‌گذاریم تا کاملا آب خوراک جمع شود و سس غلیظی باقی بماند. در آخر دانه‌های انار و گردو را روی خوراک ریخته، به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه می‌پزیم. در صورت دلخواه لواشک‌ را خرد کرده، برای تزیین به همراه خوراک سرو می‌کنیم. این غذا پیشنهاد ویژه گروه ژکسون به شما میباشد؛ حتما برای یک بار هم که شده تستش کنید، پشیمون نمیشید.